Od momentu opublikowania normy w 1996 roku ponad 310 000 firm na całym świecie wdrożyło i certyfikowało system zarządzania środowiskowego zgodny z normą ISO 14001. Rosnąca akceptacja i popularność jest dowodem na to, że firmy wszystkich typów i rozmiarów mogą korzystać z pozytywnego impulsu, jakim jest ta międzynarodowa norma. Nowelizacja z 2015 r. nadała normie środowiskowej szeroki zakres w odniesieniu do ryzyka i szans. W procesie tym nie ma jednak wymagań dotyczących formalnego zarządzania ryzykiem. Organizacja sama określa swoją metodę określania ryzyka i szans. Możliwy jest prosty proces jakościowy, jak również pełna ocena ilościowa.

Loading...

Ryzyko i szanse w ISO 14001 - zmiana perspektywy

Przez długi czas postrzeganie ryzyka biznesowego było ograniczone do finansowego porównania wyników. Obecnie panuje powszechna zgoda co do tego, że firmy różnego typu i wielkości podlegają różnorodnym wewnętrznym i zewnętrznym czynnikom i wpływom - w normie mówi się o "problemach". Strukturalne i cykliczne zmiany w otoczeniu biznesowym, jak również nowe podmioty wchodzące na rynek, prowadzą do niepewności, czy i kiedy organizacja osiągnie swoje cele.

Wpływ tej niepewności na cele firmy, pieniężne lub inne, można określić mianem "ryzyka". Ten sposób patrzenia na sprawy trafił również do zarządzania środowiskowego wraz z nowelizacją normy w 2015 r. (rozdział 6 "Planowanie").

ISO 14001:2015 - Systemy zarządzania środowiskowego -
Wymagania wraz ze wskazówkami dotyczącymi stosowania. Norma jest dostępna na stronie tstrona internetowa ISO.

Terminy "ryzyko i szanse" zostały zdefiniowane w rozdziale 3.2.11:

Ryzyko = potencjalnie niekorzystne skutki (zagrożenia)
Szanse = potencjalnie korzystne skutki (możliwości).

Podejście oparte na ryzyku w normie ISO 14001 konkretyzuje wcześniejsze wymagania dotyczące środków zapobiegawczych. Jednak sedno, czyli zapobieganie i unikanie, pozostaje takie samo. Kierownictwo może skutecznie zarządzać ryzykiem i możliwościami, włączając zarządzanie środowiskowe do procesów biznesowych oraz strategicznego kierunku działania i podejmowania decyzji.

 

Określanie ryzyka i szans

Podejście oparte na ryzyku, analogiczne do ISO 9001, jest jednym z głównych elementów fazy planowania (cykl PDCA), a tym samym kluczowym podejściem w zarządzaniu środowiskowym. Stanowi ono systematyczne rozszerzenie myślenia w kategoriach działań korygujących i zapobiegawczych oraz zapewnia firmom nowe sposoby patrzenia w przyszłość: Co by było, gdyby?

Nadrzędnym celem procesów wymaganych przez normę ISO 14001, rozdział 6.1.1, jest zapewnienie, że firma jest w stanie:

  • Osiągnąć zamierzone wyniki systemu zarządzania środowiskowego (EMS)
  • Zapobiegania lub redukcji niepożądanych wpływów
  • Osiągnąć ciągłe doskonalenie.

ISO 14001 - Zrównoważone zarządzanie środowiskowe

Certyfikowany system zarządzania środowiskowego zgodny z uznaną normą ★ Poprawa wyników w zakresie ochrony środowiska i minimalizacja ryzyka Odpowiedzialne i zrównoważone działania ★

Trzeba to powiedzieć od razu: Celem normy ISO nie jest dodanie odpowiednich szans i ryzyk dla wszystkich wewnętrznych instrukcji proceduralnych. Chodzi raczej o to, czy "zamierzony wynik" firmy może być osiągnięty poprzez wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego. Lub: Jakie czynniki mogą wystąpić, aby ten rezultat nie został osiągnięty?

Zamierzone wyniki - to minimum

Do zamierzonych wyników systemu zarządzania środowiskowego zalicza się co najmniej

  1. Poprawa efektów działalności środowiskowej
  2. Wypełnienie wiążących zobowiązań
  3. Osiągnięcie celów środowiskowych.

Zazwyczaj jednak organizacja określa dodatkowe zamierzone wyniki, wykraczające poza powyższe. Na przykład, może ona zobowiązać się do przestrzegania zasad społecznych i środowiskowych. Zrozumienie kontekstu organizacji odgrywa bardzo ważną rolę. Żadna firma nie porusza się w "próżni". Zawsze wpływają na nią kwestie zewnętrzne i wewnętrzne, takie jak zmieniające się wymagania rynku, dostępność zasobów czy zaangażowanie pracowników. Nie należy zapominać o inwestorach, którzy jako dostawcy kapitału chcą, aby ich zaangażowanie zostało odpowiednio docenione.

Ryzyko i szanse w kontekście

Szybko staje się jasne, że różne zainteresowane strony mogą mieć różne wymagania i oczekiwania wobec spółki. Jednak nie każde oczekiwanie jest istotne dla systemu zarządzania środowiskowego. Dlatego kolejnym krokiem dla organizacji jest wyodrębnienie istotnych potrzeb i oczekiwań (tj. wymagań) zainteresowanych stron, a następnie określenie, które z nich staną się dla nich wiążącymi zobowiązaniami. Mogą to być na przykład wszelkiego rodzaju umowy z klientami, stowarzyszeniami lub grupami społecznymi, ale także kodeksy postępowania, normy branżowe lub wymagania organizacyjne itp.

W związku z identyfikacją wiążących zobowiązań, takie zrozumienie kontekstu jest warunkiem wstępnym możliwości określenia zakresu systemu zarządzania środowiskowego (SZŚ). Zakres wskazuje przestrzenne i organizacyjne granice systemu zarządzania środowiskowego, tak że wykracza on daleko poza obszar działalności (zakres) firmy. Zakres ten jest opisany na przykład na certyfikacie. Nie należy ich ze sobą mylić.

Definicja zakresu obejmuje:

  • Sprawy zewnętrzne i wewnętrzne
  • Wiążące zobowiązania
  • Jednostki organizacyjne, funkcje i granice fizyczne
  • Działalność, produkty i usługi
  • Władza i zdolność do sprawowania kontroli i
  • Wpływu (= procesy zlecane na zewnątrz)

Sposoby radzenia sobie z ryzykiem i szansami w ISO 14001

Zgodnie z normą ISO 14001 należy zidentyfikować szanse i zagrożenia w następujących obszarach, aby można było osiągnąć zamierzone wyniki, przeciwdziałać niepożądanym skutkom i osiągnąć ciągłe doskonalenie:

  • Kwestie zewnętrzne i wewnętrzne (4.1)
  • Oczekiwania odpowiednich zainteresowanych stron (4.2)
  • Istotne aspekty środowiskowe (6.1.2)
  • Wiążące zobowiązania (6.1.3)

Są to wymagania minimalne. Firma może swobodnie włączyć inne obszary do rozważań. Zgodnie z ISO 14001 (6.1.1) organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procesy w celu określenia ryzyka i możliwości. Procesy te powinny zapewnić, że system zarządzania środowiskowego może osiągnąć zamierzone wyniki oraz że niepożądane efekty są zapobiegane lub redukowane. Obejmuje to zewnętrzne warunki środowiskowe, które mają wpływ na działalność.

Na przykład drogi dojazdowe mogą stać się nieprzejezdne z powodu zalania podobnego do powodzi lub połamania drzew w wyniku lokalnych huraganów. Jak wyglądałby scenariusz, gdyby uniemożliwiło to usunięcie kontenerów IBC (intermediate bulk containers) zawierających osad produkcyjny? Albo gdyby wyczerpały się możliwości magazynowania w zakładzie? Ponadto w wielu przypadkach pojawia się inny problem: Określenie aspektów środowiskowych w sytuacjach awaryjnych. Zgodnie z wymaganiami podanymi w rozdziale 6.1.2 należy również ocenić warunki, które nie są zamierzonymi i racjonalnie przewidywalnymi sytuacjami awaryjnymi.

 

Ocena ryzyka z wykorzystaniem matrycy ryzyka - przykład

Firma logistyczna na pytanie o potencjalny wyciek paliwa lub oleju silnikowego odpowiada, że wszyscy kierowcy mają w swoich pojazdach pochłaniacze i są odpowiednio przeszkoleni. Ale jak należy ocenić sytuację w weekendy? Samochody ciężarowe są zaparkowane na normalnym chodniku z kostki brukowej, który jest poprzecinany rynnami deszczowymi i studzienkami ściekowymi. Główny kolektor odprowadza ścieki do lokalnego systemu kanalizacyjnego na granicy posesji. Nie ma tam jednak zasuw ani separatorów oleju. W związku z tym przewidywalną sytuacją awaryjną byłby wyciek paliwa lub oleju silnikowego w czasie weekendu. Przykładowa ocena ryzyka z wykorzystaniem matrycy ryzyka może wyglądać następująco:

Identyfikacja ryzyka Niezakłócony wyciek paliwa lub oleju silnikowego do systemu kanalizacji ogólnospławnej.

Analiza ryzyka Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia jest niskie ze względu na regularne przeglądy techniczne ciężarówek. Skala szkód dla środowiska jest wysoka. Zwłaszcza, że miejska oczyszczalnia ścieków znajduje się dość blisko (krótkie drogi przepływu) i nie można tam zastosować buforów.

Ocena ryzyka Ryzyko mieści się w żółtym, średnim przedziale granicznym, a więc nie jest tolerowane.

Zarządzanie ryzykiem Z mniejszenie rozmiaru szkód dzięki połączeniu środków organizacyjnych (kontrole bezpieczeństwa zakładu pod kątem wycieków pod pojazdami) i technicznych (instalacja separatora cieczy lub skrzynki na parkingu z urządzeniami do zbierania i matami osłonowymi).

Monitorowanie i przegląd Szkolenie/uczulenie pracowników logistyki i pracowników ochrony, w tym uwzględnienie ich w kolejnych ćwiczeniach na wypadek awarii, regularne kontrole separatora.

Przykład ten pokazuje, jak można ocenić aspekty środowiskowe w kontekście reagowania na sytuacje kryzysowe. Pozytywnym efektem ubocznym w tej firmie jest oczyszczenie parkingu ze starych zanieczyszczeń w celu lepszego wykrywania wycieków. Od tej pory wszyscy pracownicy skrupulatnie dbają o to, aby tak pozostało. Pod tym względem procedura ta jest zgodna z wymaganiami dotyczącymi planowania działań. W związku z tym należy zaplanować działania związane z istotnymi aspektami środowiskowymi, wiążącymi zobowiązaniami oraz ryzykiem i szansami określonymi w rozdziale 6.1.1 normy ISO 14001.

Czy dla każdego zidentyfikowanego ryzyka istnieje odpowiednia szansa?

Jak opisano, szanse i ryzyka muszą być zidentyfikowane dla wiążących zobowiązań. Wiążące zobowiązania obejmują nie tylko obowiązujące prawo i przepisy, ale także zobowiązania dobrowolne, takie jak normy organizacyjne i branżowe, stosunki umowne lub umowy z organizacjami ekologicznymi. Ryzyko niezgodności z nieznanymi wymaganiami z powodu niewłaściwego systemu jest szybko identyfikowane. Ale jaka jest szansa? Kompleksowy przegląd, jak radar 360 stopni, mógłby wykrywać zmiany już na etapie projektu i wcześnie identyfikować potencjalne skutki dla firmy.

Wnioski: Szanse i zagrożenia w ISO14001

ISO 14001 zapewnia przedsiębiorstwom systematyczne ramy ochrony środowiska i reagowania na zmieniające się warunki środowiskowe. Od czasu nowelizacji z 2015 r. duże znaczenie ma podejście oparte na ryzyku: pomaga ono w określeniu nowych obszarów działania. Jednak decyzja o wyborze systemu należy do samych przedsiębiorstw. Ważne jest, aby kryteria oceny były obiektywnie zrozumiałe, tak aby klasyfikacja ryzyka (wysokie, średnie, niskie) pozostała przejrzysta.

audits-dqs-audit wuerfel nebeneinander auf tisch
Loading...

Certyfikacja zgodna z ISO 14001

Z jakim wysiłkiem trzeba się liczyć, aby system zarządzania uzyskał certyfikat zgodności z normą ISO 14001? Dowiedz się tego bezpłatnie i bez zobowiązań.

W wielu firmach istnieją różne poziomy oceny ryzyka. Ryzyko i szanse wynikające z określenia kontekstu są bardziej zgodne z podejściem strategicznym, natomiast na poziomie operacyjnym określa się raczej ryzyko i szanse dla zdefiniowanych procesów środowiskowych. W idealnej sytuacji należy zadbać o to, aby poziomy rozważań można było ze sobą powiązać w celu uzyskania ogólnego obrazu przedsiębiorstwa i umożliwienia identyfikacji interfejsów/interakcji. W rezultacie można opracować strategie w odpowiedzi na poważnie zmieniające się warunki środowiskowe, takie jak susza, niski poziom wody, gwałtowne zjawiska pogodowe lub zachowania rynku i klientów.

 

DQS - Po prostu wykorzystaj jakość.

W dzisiejszych czasach sukces ekonomiczny i ochrona środowiska są równie ważnymi celami dla odnoszących sukcesy firm. Systematyczne, profesjonalne zarządzanie środowiskowe zgodne z uznaną na całym świecie normą ISO 14001 pomaga im w zrównoważonym dążeniu do realizacji celów i ciągłej poprawie wyników operacyjnych w zakresie ochrony środowiska.

Nasze ponad 20-letnie doświadczenie w zakresie ISO 14001 - DQS uzyskało akredytację wraz z pierwszą publikacją ISO 14001 w 1996 roku - czyni z nas kompetentnego partnera w certyfikacji.

 

Doświadczenie i zaufanie

Uwaga: Nasze artykuły są pisane wyłącznie przez naszych wewnętrznych ekspertów ds. systemów zarządzania i wieloletnich auditorów. Jeśli mają Państwo pytania do naszych autorów dotyczące treści, prosimy o kontakt. Czekamy na rozmowę z Państwem.

Autor
Robert Bernacik

Ekspert ds. ochrony środowiska i bezpieczeństwa pracy, przeszkolony specjalista ds. bezpieczeństwa pracy niemieckiego Verwaltungs-Berufsgenossenschaft (VBG) i wieloletni audytor DQS ds. jakości, ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy i zarządzania energią.

Po ukończeniu studiów z zakresu inżynierii środowiska Robert Bernacik ukończył studia podyplomowe z ekonomii i w 2002 roku uzyskał dyplom z zakresu oceny cyklu życia. Następnie poświęcił się tematowi ekologicznych zalet opakowań do napojów, m.in. dla podmiotu Deutsche Mineralbrunnen. Jako przedstawiciel DQS pomagał w kształtowaniu normy ISO 14001:2015 w Krajowym Komitecie Normalizacyjnym ds. Podstawowej Ochrony Środowiska (NAGUS) oraz był członkiem niemieckiego komitetu normalizacyjnego DIN ds. rewizji normy ISO 45001. Obecnie Robert Bernacik pracuje jako freelancer, zajmując się doradztwem, szkoleniami i audytami w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa pracy.

Loading...