De ISO 14001-norm stelt eisen aan milieubeheersystemen (EMS). Sommige van deze eisen zijn van centraal belang voor de doeltreffendheid van een EMS. Daartoe behoren de eisen voor maatregelen om met risico's en kansen om te gaan, vooral met betrekking tot de belangrijke milieuaspecten van een bedrijf. In het volgende artikel toont onze normalisatiedeskundige een mogelijke aanpak voor een normconforme implementatie.

Loading...

Wat zijn belangrijke milieuaspecten bij milieubeheer?

Deze technische term spreekt eigenlijk niet voor zich. Daarom geeft de bekende milieunorm ISO 14001 de volgende definitie:

"Milieuaspect: element van de activiteiten of producten of diensten van een organisatie dat in wisselwerking staat of kan staan met het milieu".

ISO 14001:2015 - Milieumanagementsystemen - Eisen met richtlijnen voor gebruik.

Dienovereenkomstig wordt in het commentaar op de definitie toegevoegd - en dit is het cruciale punt - dat een milieuaspect alleen een milieuaspect is als het een of meer milieueffecten heeft, of op zijn minst kan hebben. De regel hierbij is dat hoe significanter een milieuaspect is, des te significanter de gevolgen ervan voor het milieu kunnen zijn.

Volgens deze definitie zijn aan praktisch elk type bedrijfsactiviteit meer of minder belangrijke milieuaspecten verbonden. In ruimere zin heeft bijvoorbeeld het verzenden van een pakje al een milieuaspect. Wat in een individueel geval misschien niet van belang is, kan echter een belangrijk milieuaspect worden wanneer pakketten massaal worden verzonden (bijvoorbeeld in een postorderbedrijf).

Wat zijn de belangrijkste eisen van de norm?

In hoofdstuk 6.1.2 van ISO 14001 worden de eisen met betrekking tot milieuaspecten gespecificeerd.

Het bedrijf moet eerst zijn milieuaspecten en de bijbehorende milieueffecten identificeren en evalueren, rekening houdend met de input en output van materialen en energie en alle realistische bedrijfsomstandigheden, binnen het toepassingsgebied van het EMS.

De volgende stap is het identificeren van de milieuaspecten die een belangrijke verandering in het milieu veroorzaken of kunnen veroorzaken en derhalve relevant zijn voor het milieubeheersysteem. Het is van essentieel belang dat uw bedrijf de geïdentificeerde milieuaspecten kan beheersen of ten minste kan beïnvloeden.

Milieuaspecten in de levenscyclusanalyse

Tegelijkertijd vereist de milieunorm dat bij het bepalen van de milieuaspecten rekening wordt gehouden met de levenscyclus van zowel producten als diensten. Zo kunnen bijvoorbeeld ook milieuaspecten worden meegenomen die samenhangen met de milieueffecten van de behandeling van producten aan het eind van hun levenscyclus - mogelijk lang nadat uw product het bedrijf heeft verlaten. Natuurlijk speelt ook het begin van de levenscyclus hierbij een rol, sleutelwoorden zijn hier bijvoorbeeld de aanschaf van grondstoffen of onderdelen voor een product.

Het opstellen van een goede milieubalans van producten of diensten valt echter niet onder de normeisen. In punt A.6.1.2 van de bijlage bij ISO 14001 wordt gesteld dat een "zorgvuldige afweging" van de afzonderlijke fasen van de levenscyclus waarop het bedrijf invloed kan uitoefenen, voldoende is.

De norm specificeert echter niet wat "zorgvuldige afweging" precies inhoudt. Elk bedrijf of elke organisatie moet dit voor zichzelf uitmaken, rekening houdend met hun specifieke situatie.

Bepalen van milieuaspecten: Algemene aanpak

Het is niet nodig om elke grondstof, elk afzonderlijk product of elke afzonderlijke activiteit in de loop van een dienst te analyseren op relevantie als een mogelijk milieuaspect. In plaats daarvan kan uw bedrijf activiteiten, producten en diensten op een zinvolle manier groeperen of categoriseren, maar alleen als er gemeenschappelijke significante kenmerken zijn.

"Het beheer van milieuaspecten wordt volgens ISO 14001:2015 milieuprestatie genoemd."

ISO 14001:2015, hfdst. 3.4.11

Tot slot dient uw organisatie te bepalen of er relevante aspecten voortvloeien uit deze kenmerken, welke significante milieueffecten hieruit kunnen voortvloeien en hoe de milieuprestatie kan worden verbeterd. ISO 14001 doet in de bijlage onder A.6.1.2 suggesties met betrekking tot de milieuaspecten die hierbij in aanmerking kunnen worden genomen. Deze "checklist" is echter niet volledig en de genoemde aspecten zijn ook niet op alle bedrijven en organisaties van toepassing.

Voorbeelden van milieuaspecten

  • Emissies in de atmosfeer
  • Lozingen in water
  • Verontreiniging van de bodem
  • Verbruik van grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen
  • Verbruik en vrijkomen van energie
  • Productie van afval
  • Verbruik van land

In deze lijst zijn milieuaspecten van een hoger niveau opgenomen die eventueel verder moeten worden uitgesplitst. Het verbruik van grondstoffen wordt bijvoorbeeld altijd voorafgegaan door de winning en het vervoer van deze grondstoffen. Ook dit resulteert in afzonderlijke milieuaspecten die slechts gedeeltelijk kunnen worden beheerst, maar mogelijk wel kunnen worden beïnvloed.

De hierboven genoemde beschouwing van de levenscyclus van een product of dienst speelt dus een essentiële rol bij het bepalen van indirecte of directe milieuaspecten. Er moet ook rekening worden gehouden met producten en diensten van derden die in de activiteiten van het bedrijf zijn geïntegreerd.

ISO 14001 - duurzaam milieubeheer

Gecertificeerd milieubeheersysteem in overeenstemming met internationale norm ✓ Risico's minimaliseren en milieuprestaties verbeteren ✓ Verantwoordelijk en duurzaam ondernemen ✓

Identificeren en evalueren van milieuaspecten in milieubeheer

Om de belangrijke milieuaspecten in het bedrijf te identificeren, specificeert de ISO-norm geen methode die milieubeheerfunctionarissen (EMB) zouden kunnen volgen. In de bijlage staat: "Er is geen specifieke methode voor het bepalen van significante milieuaspecten, maar de vastgestelde methode en criteria moeten consistente resultaten opleveren."

Een goed beginpunt is het onderscheiden van milieuaspecten met betrekking tot alle bedrijfsomstandigheden (bedoeld en onbedoeld) en naar directe en indirecte aspecten. Dit kan het best worden gedaan aan de hand van de voorbeelden van mogelijke milieuaspecten die in de checklist hierboven worden gegeven. Het is zinvol om tegelijkertijd de mogelijke resulterende milieueffecten te bekijken.

"Milieuaspecten hoeven niet alleen negatieve milieueffecten te hebben - ze kunnen ook positieve gevolgen hebben."

Om te beoordelen of een milieuaspect belangrijk is, moeten milieucriteria worden vastgesteld. Deze milieucriteria moeten elk worden gerangschikt naar gelang van het soort milieuaspect en de ernst van de potentiële milieueffecten. Opgemerkt zij dat een milieuaspect dat op het eerste gezicht misschien niet belangrijk lijkt, door de toepassing van aanvullende criteria toch belangrijk kan worden. Dit zou bijvoorbeeld het geval moeten zijn met betrekking tot wettelijke verplichtingen of bezwaren van belanghebbende partijen.

In verband met de identificatie van significante milieuaspecten spreekt ISO 14001 niet alleen van aspecten die een negatief milieueffect hebben, maar ook van aspecten die een positief effect hebben op het milieu. Dit is het geval wanneer een bedrijf relevante activiteiten initieert, zoals het verbeteren van de water- of bodemkwaliteit of het vergroten van het milieubewustzijn door middel van opleiding.

Evaluatiematrix en evaluatiecriteria

De identificatie van belangrijke milieuaspecten moet procesgeoriënteerd zijn en gebaseerd op een input-outputanalyse, eventueel uitgesplitst naar organisatorische (met inbegrip van ruimtelijke) eenheden. Voor een dergelijke analyse zijn geschikte sleutelindicatoren nodig, bijvoorbeeld door middel van metingen. Met behulp van deze indicatoren kunnen de inkomende materiaalstromen en de uitgaande materiaalstromen worden bepaald en gekwantificeerd.

Inkomende materiaalstromen - voorbeelden
Energie, water, grondstoffen, hulpstoffen, enz.

Uitgaande materiaalstromen - voorbeelden
Producten, afval, emissies, afvalwater, afvalwarmte, enz.

De ABC-methode, die vrij eenvoudig toe te passen is, kan worden gebruikt voor een regelmatige evaluatie van de vastgestelde directe en indirecte milieuaspecten. De methode geeft de relevantie voor uw milieubeheersysteem weer in drie categorieën:

  • A: zeer problematisch
  • B: matig problematisch
  • C: niet problematisch

De criteria waarop deze indeling is gebaseerd, zouden er ongeveer zo kunnen uitzien: Relevantie met betrekking tot

  • Wettelijke vereisten
  • Maatschappelijke eisen
  • Nadelige gevolgen voor het milieu (normale toestand / incident)
  • Milieukosten
  • Stroomopwaartse en stroomafwaartse processen
  • Verbruik van hulpbronnen

Bijvoorbeeld "maatschappelijke eisen":

A: Voortdurende (gerechtvaardigde) kritiek van belanghebbende partijen
B: Waarschuwingen voor afzwakking/eisen voor strengere regelgeving
C: Geen noemenswaardige kritiek van het grote publiek

Zodra de relevantie (het belang) voor alle bovengenoemde criteria is toegekend, kan het algemene resultaat worden overgebracht naar een matrix, bijvoorbeeld een "heat map", die het belang van een milieuaspect aangeeft op basis van de eerder vastgestelde kleuring. Toewijzing in een puntensysteem kan ook nuttig zijn.

De conclusies die uw bedrijf trekt uit de identificatie en evaluatie van de significante aspecten zijn afhankelijk van de afweging van mogelijke risico's en kansen voor het milieubeheersysteem die uit de resultaten voortvloeien.

Milieuaspecten ook in EMAS

De identificatie van significante milieuaspecten is echter geen uniek kenmerk van de ISO 14001-norm. Ook het keurmerk voor milieubeheer van de Europese Unie, EMAS (Eco-Management and Audit Scheme), legt deze eis op in het kader van de zogenaamde milieuverklaring. Hier vormen belangrijke milieuaspecten de basis voor de formulering van milieudoelstellingen.

Bepaal de milieuaspecten in overeenstemming met de norm: Een samenvatting

Het omgaan met milieuaspecten is van groot belang bij milieumanagement volgens ISO 14001. Op dit punt worden veel beslissingen genomen voor een effectief beheersysteem - en voor het milieu zelf. Het identificeren van belangrijke milieuaspecten met negatieve of positieve effecten op het milieu is niet als het kijken in een kristallen bol.

Hoewel de norm geen concrete methode voorschrijft, kunnen op een betrekkelijk ongecompliceerde manier procesgerichte hulpmiddelen en procedures worden ontwikkeld voor het bepalen van milieuaspecten. Voorbeelden hiervan zijn checklists voor milieuaspecten, hoe hun milieueffecten kunnen worden vastgesteld, of evaluatiematrices met bijbehorende evaluatiecriteria. Bedrijven kunnen zo op een systematische, gestructureerde en doelgerichte manier voldoen aan de eisen van ISO 14001 inzake milieuaspecten.

DQS: Wat wij voor u kunnen doen

De voordelen van een managementsysteem conform de milieunorm ISO 14001 komen volledig tot hun recht bij auditing en certificering. Als deskundige certificatie-instelling, geaccrediteerd door onder andere de Duitse DAkkS (Deutsche Akkreditierungsstelle GmbH), auditen wij de effectiviteit van uw milieumanagementsysteem als onderdeel van het klassieke certificatieproces. Het kan ook een onderdeel zijn van een geïntegreerd managementsysteem.

Wij plannen onze audits individueel en stemmen ze af op de omstandigheden en doelstellingen van uw bedrijf. Met het DQS-certificaat ontvangt u een internationaal erkend bewijs dat daadwerkelijk aan de strenge milieueisen van de norm is voldaan. De jaarlijkse controle dient om de processtabiliteit te garanderen en de risico's te minimaliseren. Hercertificering vindt elke drie jaar plaats.

ISO 22301 Zertifizierung
Loading...

ISO 14001 certificering

Hoeveel werk moet u verrichten om uw managementsysteem te laten certificeren volgens ISO 14001? Ontdek het gratis en vrijblijvend.

Let op: Onze artikelen worden uitsluitend geschreven door onze normexperts voor managementsystemen en auditors met vele jaren ervaring. Als u vragen heeft voor de auteur, neem dan contact met ons op. Wij verheugen ons op een gesprek met u.

Auteur
Kai-Uwe Kaiser

DQS-productmanager, auditor en expert voor milieu, energie, energie-efficiëntie en duurzaamheidsthema's, evenals auditor voor kwaliteit en de automobielsector. De heer Kaiser heeft vele jaren ervaring als productmanager, productiemanager, kwaliteitsmanager voor o.a. milieu-, energie- en arbeidsveiligheidsmanagement, en als fabrieksmanager in de automobielsector. Hij draagt ook zijn expertise bij aan diverse opleidingen.

 

Loading...